โครงการวิจัยกระบวนการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าผลิตภัณฑ์มะเขือเทศโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านนางอย ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร

โครงการวิจัยกระบวนการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าผลิตภัณฑ์มะเขือเทศโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านนางอย ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร มีวัตถุประสงคเพื่อ 1) เพื่อศึกษานิยาม “คุณค่า” และ “มูลค่า” ในมิติของชุมชน 2) เพื่อศึกษาพัฒนาการการเปลี่ยนแปลงวิถีการเกษตรของชุมชนบ้านนางอย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน 3) เพื่อศึกษาพัฒนาการพัฒนาการผลิต การแปรรูป และการตลาดของมะเขือเทศ 4) เพื่อศึกษาองค์ความรู้ในการจัดการผลผลิตมะเขือเทศของชุมชนบ้านนางอย และ 5) เพื่อสร้างกระบวนการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าผลิตภัณฑ์จากมะเขือเทศโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านนางอย ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร โดยการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนได้นิยาม “มูลค่า” คือรายได้จากการปลูกมะเขือเทศ เป็นเครื่องมือของเกษตรกรบ้านนางอยในการสร้าง “คุณค่า” คือความสุขของครอบครัว การอยู่ดีกินดีของครอบครัว และการรักษาสิ่งแวดล้อม พัฒนาการการเปลี่ยนแปลงวิถีการเกษตรของชุมชนบ้านนางอยแบ่งเป็น 3 ระยะคือ ระยะก่อนมีโรงงานหลวงที่ 3 (เต่างอย) ระยะมีโรงงานหลวงก่อนปรับระบบผลิต และระยะหลังจากโรงงานหลวงปรับระบบผลิต พัฒนาการการผลิต การแปรรูป และการตลาดของมะเขือเทศของบ้านนางอย พบว่าการผลิตมะเขือเทศบ้านนางอยมีพัฒนาการด้านการผลิตมะเขือเทศมากตั้งแต่ปลูก ดูแลรักษา จนถึงการเก็บเกี่ยวผลิผลิต ในขณะที่การแปรรูปไม่มีพัฒนาการเนื่องจากเกษตรกรบ้านนางอยเน้นปลูกมะเขือเทศเพื่อส่งขายให้โรงงานหลวงเป็นหลัก และไม่มีพัฒนาการเรื่องการตลาด การจัดการผลผลิตมะเขือเทศของเกษตรกรบ้านนางอยหลังการเก็บเกี่ยวแบ่งเป็น 2 ส่วนคือ มะเขือเทศผลสดที่มีคุณภาพดี (ประมาณร้อยละ 98 ของผลผลิตทั้งหมด) ส่วนใหญ่จะจำหน่ายให้แก่โรงงานหลวง และบางส่วนพ่อค้าคนกลางที่เข้ามารับซื้อที่พื้นที่ และส่วนที่ 2 มะเขือเทศผลสดที่คุณภาพไม่ดี (ประมาณร้อยละ 2 ของผลผลิตทั้งหมด) ส่วนหนึ่งเกษตรกรนำไปเลี้ยงวัว เลี้ยงไก่ อีกส่วนจะทิ้งเป็นปุ๋ยพืชสดในแปลง การสร้างกระบวนการเพิ่มมูลค่าและคุณค่ามะเขือเทศทำให้เกษตรกรผู้ผลิตมะเขือเทศบ้านนางอยส่วนหนึ่งมีแนวคิดร่วมในการการรวมกลุ่มกันเป็นวิสาหกิจชุมชน โดยใช้ชื่อว่า “วิสาหกิจชุมชนเกษตรกรผู้ปลูกมะเขือเทศปลอดสารพิษและการแปรรูปบ้านนางอย” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทำการผลิตมะเขือเทศปลอดสารพิษเพื่อใช้เป็นวัตถุดิบในการแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า โดยในเบื้องต้นจะผลิตเป็นสบู่มะเขือเทศบ้านนางอย