ชื่องานวิจัย

การพัฒนาศักยภาพการผลิตและแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพรกลุ่มวิสาหกิจสมุนไพรไทหนองบัวเพื่อยกระดับเศรษฐกิจชุมชนสู่การเป็น “มหานครแห่งพฤกษเวช”

บทคัดย่อ

โครงการวิจัยการพัฒนาศักยภาพการผลิตและแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพรกลุ่มวิสาหกิจสมุนไพรไทหนองบัวเพื่อยกระดับเศรษฐกิจชุมชนสู่การเป็นมหานครแห่งพฤกษเวช มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบบริหารจัดการแปลงปลูกสมุนไพรเข้าสู่การรับรองมาตรฐานแบบ SDGsPGS และเพิ่มการใช้ประโยชน์ทรัพยากรสมุนไพรและมูลค่าของสมุนไพรด้วยกระบวนการกลั่นอย่างง่าย โดยใช้ปฏิบัติการวิจัยแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) กลุ่มเป้าหมายคัดเลือกแบบเจาะจง คือ กลุ่มวิสาหกิจสมุนไพรไทหนองบัว และเครือข่ายผู้ปลูกสมุนไพรตำบลบึงทวาย กลุ่มประชาชนที่เกณฑ์รายได้ของคน 40% ที่จนที่สุด จำนวน 40 คน โดยใช้เครื่องมือการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก จัดเสวนากลุ่ม และปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วม ผลการวิจัยพบว่า 1) ระบบบริหารจัดการแปลงปลูกสมุนไพรเข้าสู่การรับรองมาตรฐานแบบ SDGsPGS สู่การยกระดับเศรษฐกิจชุมชนของเมืองสมุนไพร มี 3 องค์ประกอบที่สำคัญคือ (1) สร้างความแม่นยำในการดำเนินงานของเกษตรด้านสมุนไพร ด้วยการผสานองค์ความรู้เดิมและเติมองค์ความรู้ใหม่ เช่น การเตรียมดิน การปลูก การดูแลรักษาหลังการปลูก วิธีการเก็บเกี่ยวและรักษาให้คงสารออกฤทธิ์สูง (2) มีระบบการบริหารจัดการกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่เข้มแข็งบนฐานผลิตภัณฑ์ที่ได้พัฒนาขึ้น คือ น้ำมันนวดสมุนไพร ถ่านหอมสมุนไพร น้ำมันหอมระเหยสมุนไพร สะเปรย์ไล่ยุง และ (3) มีระบบบริการจัดการแปลงสมุนไพรที่มีมาตรฐานอย่างมีส่วนร่วม จำนวน 6 แปลง เพื่อเป็นโอกาสของการสร้างรายได้ สร้างอาชีพทางเลือก และสร้างสมดุลสุขภาวะของชุมชนพื้นที่ต่อไป 2) การเพิ่มการใช้ประโยชน์ทรัพยากรสมุนไพรและมูลค่าของสมุนไพรด้วยกระบวนการกลั่นอย่างง่ายเพื่อการลดการพึ่งพาทรัพยากรในการดูแลสุขภาพของคนในชุมชนจากภายนอก มี 4 องค์ประกอบที่สำคัญคือ (1) การเพิ่มปริมาณการเพาะปลูก 7,660 ต้น คิดเป็น 4 เท่า ของการใช้ประโยชน์ที่เพิ่มขึ้น (2) การเพิ่มพื้นที่การเพาะปลูกพืชสมุนไพร โดยกลุ่มที่ 1 มีปริมาณผลผลิตที่เพิ่มขึ้น 7.46 เท่า กลุ่มที่ 2 มีปริมาณผลผลิตที่เพิ่มขึ้น 3.76 เท่า (3) คู่มือความรู้ E – Book ที่สามารถกระตุ้นการเรียนรู้ในการใช้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพ และสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจ และ (4) การเพิ่มมูลค่าผลผลิตและผลิตภัณฑ์ ด้วยนวัตกรรม (เครื่องกลั่นน้ำมันหอมระเหยจากสมุนไพร) สู่การแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพร เพื่อการใช้ประโยชน์ทรัพยากรสมุนไพรท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพของคนในชุมชนทุกช่วงวัย ทั้งนี้ข้อเสนอเพื่อการพัฒนา คือ การพัฒนาการเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ ที่สร้างรายได้และการพัฒนาเชื่อมโนงการตลาดสู่คู่ค้าทางธุรกิจ เพื่อให้มีรายได้อย่างต่อเนื่อง มั่นคง และยั่งยืน สู่การเป็นมหานครแห่งพฤกษเวช

คำสำคัญ : เศรษฐกิจชุมชน, มาตรฐาน SDGsPGS, กลั่นสมุนไพร, เมืองสมุนไพร

ชื่อหัวหน้าโครงการวิจัย : อัสฉรา นามไธสง

ชื่อผู้ร่วมวิจัย : ศักดิ์ดา แสนสุพรรณ, ญาณวิจา คำพรมมา, วุฒิชัย รสชาติ, สันติ ผิวผ่อง, เทพกร ลีลาแต้ม

เอกสารบทคัดย่อ