ชื่องานวิจัย

การพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านโดยการมีส่วนร่วมในตำบลนาตาล อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์การใช้สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในตำบลนาตาล อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร 2) ศึกษาและพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านตำบลนาตาลให้ได้รับมาตรฐาน และ 3) ศึกษาแนวทางการส่งเสริมและสนับสนุนการอนุรักษ์และการใช้สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในตำบลนาตาล อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ และปฏิบัติการวิจัยแบบมีส่วนร่วม โดยเก็บข้อมูลภาคสนามจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 30 คน เครื่องมือการวิจัยประกอบด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตอย่างมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม การเสวนากลุ่ม การอบรมเชิงปฏิบัติการ และการจัดเวทีชุมชน นำเสนอผลการวิเคราะห์ด้วยการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัย พบว่า 1) สถานการณ์การใช้สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในตำบลนาตาลยังคงมีการรักษาโรคด้วยภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านหลายประเภท ประกอบด้วย หมอสมุนไพร หมอเป่า หมอรักษาสัตว์ หมอธรรม และหมอเหยา สถานการณ์การใช้สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านเพื่อดูแลสุขภาวะมีทั้งหมด 6 ประเภท ได้แก่ (1) ใช้สมุนไพรรักษาโรคทั่วไป (2) ใช้สมุนไพรรักษากระดูก (3) ใช้สมุนไพรรักษาความเจ็บป่วยจากอุบัติเหตุ (4) ใช้สมุนไพรรักษาโรคของสตรี (5) ใช้สมุนไพรรักษาดวงตาของคนและสัตว์เลี้ยง และ (6) ใช้สมุนไพรรักษาพิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย นอกจากนี้ ยังมีการสืบทอดภูมิปัญญาการรักษาโรคด้วยสมุนไพรให้แก่คนในสายตระกูลเดียวกันและคนที่ไม่ใช่สายตระกูลเดียวกัน หากแต่ค่านิยมการใช้สมุนไพรของคนในชุมชนมีแนวโน้มลดลง เนื่องจากคนรุ่นใหม่นิยมการรักษากับแพทย์แผนปัจจุบัน ส่วนสมุนไพรที่ใช้ได้มาทั้งในป่าชุมชน ป่าเชิงเขาและมีบางส่วนที่ปลูกในครัวเรือน 2) การพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านตำบลนาตาลให้ได้รับมาตรฐาน พบว่า สมุนไพรสำคัญในชุมชนตำบลนาตาล คือ ไพลและขมิ้นชัน และนำสมุนไพรทั้งสองชนิดมาผลิตเป็นยาหม่องน้ำและออกแบบบรรจุภัณฑ์ สร้างตราสินค้า สร้างช่องทางการตลาดแบบออนไลน์และออฟไลน์แบบมีส่วนร่วม และ 3) แนวทางการส่งเสริมและสนับสนุนการอนุรักษ์และการใช้สมุนไพรภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในตำบลนาตาล พบว่า (1) การส่งเสริมการปลูกสมุนไพรในชุมชนเพื่อการดูแลสุขภาพ (2) การจัดทำสื่อออนไลน์เพื่อส่งเสริมการรับรู้ภูมิปัญญาหมอพื้นบ้าน และ (3) การสนับสนุนส่งเสริมการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์สมุนไพรยาหม่องน้ำเต่าทองนาตาลในสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญของอำเภอ

คำสำคัญ : ภูมิปัญญาหมอพื้นบ้าน, ผลิตภัณฑ์สมุนไพรภูมิปัญญา, การมีส่วนร่วม, ตำบลนาตาล อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร

ชื่อหัวหน้าโครงการวิจัย : อาจารย์พรรณวดี ศรีขาว

ชื่อผู้ร่วมวิจัย : อาจารย์ต่อศักดิ์ เกษมสุข, อาจารย์ กันยารัตน์ มะแสงสม, อาจารย์ญาณิกา แสนสุริวงค์, อาจารย์นิโลบล ภู่ระย้า

เอกสารบทคัดย่อ